Planowanie zdrowych zakupów na cały tydzień - praktyczny poradnik

Dlaczego warto planować zdrowe zakupy na cały tydzień?

Planowanie – temat rzeka. Z jednej strony wydaje się formalnością, z drugiej… potrafi zmienić wszystko. Zastanawiasz się, czy to ma sens? Odpowiedź jest prosta: planowanie zdrowych zakupów na cały tydzień minimalizuje stres, pozwala utrzymać zdrową dietę i wspiera nasz zdrowy styl życia. A to wszystko naprawdę działa! Dobrze zaplanowane zakupy pomagają nam nie tylko pilnować zdrowej diety, ale również trzymać się założonego budżetu – niezależnie od tego, czy preferujesz jadłospis klasyczny czy bardziej nowoczesny.

Wpływ planowania zakupów na zdrową dietę

A co, jeśli powiem Ci, że planowanie posiłków istotnie zwiększa szanse, by jeść więcej warzyw i owoców? Masz rację! Wyniki badań są jasne: osoby, które planują swoje menu na kilka dni naprzód, częściej wybierają wartościowe produkty zamiast impulsywnie wrzuconych do koszyka słodkości czy gotowych dań.

Dzięki planowaniu zakupy przestają być chaotyczne, a Ty zyskujesz kontrolę nad tym, co realnie ląduje na Twoim stole. Koniec z przysłowiowym „co by tu jeszcze przekąsić”? Nie musisz stale sięgać po niezdrowe przekąski – bo wiesz, że w lodówce czeka zbilansowana kolacja albo szybka sałatka. Efekt? Utrzymać zdrową dietę jest po prostu łatwiej. Nawet jeśli czasem masz ochotę „zgrzeszyć”, szybki przegląd lodówki pokazuje, że kuchnia może być sprzymierzeńcem, a nie wrogiem diety.

Co to oznacza w praktyce? Prosta zależność:

  • większa liczba warzyw i owoców w diecie,
  • mniej wyjść do sklepu „po coś słodkiego”,
  • rzadziej poddajesz się pokusom, a Twój styl życia na tym zyskuje,
  • większa świadomość tego, czym karmisz rodzinę.

Regularne planowanie to także sposób na marnowania jedzenia – bo kupujesz wyłącznie to, czego naprawdę potrzebujesz. Mniej wyrzuconych produktów to zarówno oszczędność pieniędzy, jak i realny wkład w ochronę środowiska.

Jak oszczędzać czas i pieniądze dzięki planowaniu zakupów?

Wielu z nas żyje „na pełnych obrotach”. Praca, dom, dzieci, treningi… To wszystko sprawia, że nawet popołudniowy wypad do sklepu potrafi być wyzwaniem. Planowanie? To rozwiązanie, które zaskoczyło mnie, jak proste to było!

Robiąc zdrowe zakupy raz w tygodniu, nie tylko oszczędzasz czas, ale realnie ograniczasz spontaniczne, drogie zakupy. Badania pokazują, że rzadsze wizyty w sklepach to większa szansa na wykorzystanie promocji i mądrzejsze zakupy. Efekty? Więcej pieniędzy zostaje w portfelu – a mniej produktów ląduje w koszu. To proste, nie?

  • mniej nieprzemyślanych wydatków,
  • brak potrzeby codziennego zastanawiania się „co dziś na obiad?”,
  • więcej czasu na rzeczy naprawdę ważne.

Warto też pamiętać, że planowanie zakupów i diety to świetny sposób na zmniejszenie codziennego stresu. Nie biegasz w popłochu do sklepu – bo wszystko jest już przemyślane. No i cierpisz mniej w domu nad pustą lodówką – bo każdy produkt czeka na swój moment w kalendarzu.

Coraz więcej osób przekonuje się, że nawet zdrowa dieta przy niskim budżecie (zdrowa dieta przy niskim budżecie) jest możliwa właśnie dzięki mądremu planowaniu i świadomym zakupom. Chcesz mieć więcej spokoju, oszczędzać czas i pieniądze oraz żyć zdrowiej? Zdecydowanie warto to przemyśleć!

Przygotowanie do zdrowych zakupów na cały tydzień

Planowanie to podstawa zdrowego odżywiania. Słyszałaś już pewnie, że bez przemyślanego działania trudno trzymać się dobrych nawyków, prawda? Ale jak zabrać się do tego naprawdę skutecznie? Odpowiedź jest prostsza, niż myślisz!

Jak stworzyć listę zakupów?

Pierwszy krok do sukcesu to porządna lista zakupów, która uwzględnia zaplanowane posiłki dla całej rodziny. Lista zakupów to nie tylko kartka z paroma produktami – to Twój najlepszy sprzymierzeniec w walce z przypadkowym kupowaniem i marnowaniem jedzenia. Działa to naprawdę skutecznie – badania potwierdzają, że osoby korzystające z listy zakupów są mniej narażone na impulsywne wybory. Zastanawiasz się, czy to ma sens? No właśnie! W praktyce przekonasz się błyskawicznie, ile czasu i pieniędzy zaoszczędzisz.

Jak do tego podejść? Sporządź listę zakupów na cały tydzień, dzieląc ją na konkretne kategorie, na przykład:

  • warzywa i owoce,
  • nabiał i roślinne zamienniki,
  • pełnoziarniste produkty zbożowe,
  • mięso, ryby oraz nasiona roślin strączkowych,
  • zdrowe tłuszcze – na przykład oliwa, olej rzepakowy czy orzechy,
  • przekąski i napoje.

Tak naprawdę nie potrzeba wiele więcej. Warto jeszcze uwzględnić produkty do konkretnego przepisu, jeśli chcesz przetestować coś nowego w kuchni – wtedy zapominasz o ciągłych powrotach do sklepu i zbędnych wydatkach.

Sezonowe warzywa i owoce – jak wykorzystać w planowaniu zakupów?

Nie da się ukryć – sezonowe warzywa i owoce rządzą na liście zakupów każdej osoby, która chce jeść zdrowiej i bardziej ekologicznie. Kiedy bazujesz na tym, co właśnie dojrzewa w naszych szerokościach geograficznych, zmniejszasz swój ślad węglowy, a przy okazji płacisz mniej i dostarczasz sobie większą ilość cennych składników odżywczych. Wiosną królować będą sałaty i szparagi, latem czereśnie, truskawki, fasolka szparagowa, a jesienią warto sięgnąć po grzyby czy dynię. A skoro już o niej mowa, zobacz, co zrobić z dyni – co zrobić z dyni.

Jak mądrze włączyć sezonowe produkty do planowania posiłków? Podejdź do tego jak do przygody – eksperymentuj z przepisami, podmieniaj klasyczne składniki nowymi, świeżymi warzywami i owocami. Dzięki temu Twoja dieta nie stanie się monotonna, a Ty nauczysz się wykorzystywać potencjał produktów dostępnych tu i teraz.

Jakie produkty powinny znaleźć się w zdrowej diecie?

A co, jeśli powiem Ci, że wystarczy kilka podstawowych zasad, żeby Twoja lista zakupów była zawsze dobra dla zdrowia? Przede wszystkim – warto zbilansować każdy posiłek. Co to właściwie znaczy? Chodzi o odpowiednie proporcje makroskładników: węglowodany w formie pełnoziarnistych produktów zbożowych, białko – od chudego mięsa, przez ryby po strączki i nabiał, tłuszcze – najlepiej te nienasycone (awokado, oliwa, niesolone orzechy), a do tego obowiązkowo mnóstwo kolorowych warzyw.

Jeśli nie wiesz, jak ułożyć jadłospis samodzielnie, możesz pójść do dietetyka – on zadba o to, by Twoja dieta była odpowiednio skomponowana i dostosowana do Twoich indywidualnych potrzeb. W codziennych zakupach pamiętaj o tym, żeby regularnie sprawdzić etykiety i unikać ukrytych cukrów, nadmiaru soli czy niezdrowych tłuszczów trans. Pilnuj, by na Twojej liście znalazły się:

  • warzywa i owoce różnych kolorów,
  • pełnoziarniste produkty zbożowe,
  • produkty będące źródłem białka,
  • zdrowe tłuszcze,
  • woda i niesłodzone napoje herbalne.

To naprawdę działa! Każde kolejne przygotowanie do tygodniowych zakupów nabiera sensu i staje się coraz prostsze. Na początku może wydawać się to wyzwaniem, ale z czasem, kiedy wszystko masz zaplanowane, całość idzie już automatycznie. Spróbuj tego sposobu i przekonaj się, jak zmienia się Twoje podejście do sklepu – i… zdrowia.

Jak zrobić zdrowe zakupy na cały tydzień?

Jak zrobić zdrowe zakupy na cały tydzień?

Robienie zdrowych zakupów na cały tydzień nie musi być skomplikowane ani czasochłonne. Ba! Często wystarczy odrobina planowania i zdrowy rozsądek, by zorganizować wszystko bez biegania po sklepie i wrzucania do koszyka przypadkowych produktów. Zastanawiasz się, jak się za to zabrać? Najważniejsze, by nie działać pod wpływem impulsu — zobacz podkreślony zwrot w tekście jest tutaj: warto unikać impulsywnych zakupów i trzymać się przygotowanej listy. To klucz do sukcesu, gdy chcesz zrobić zakupy, które naprawdę pomogą Ci zadbać o zdrową dietę i nie zrujnują domowego budżetu.

Kluczowe, by na liście znalazły się przede wszystkim świeże warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, dobre źródła białka i zdrowych tłuszczów. Unikaj ciągłego skręcania ku gotowym daniom – nawet jeśli kuszą szybkością przygotowania. Pamiętaj też, że niezbędne zakupy to te, które pozwolą przygotować sycące i wartościowe posiłki, a nie tylko spokojnie przejść przez tydzień bez pustej lodówki.

Jakie sklepy wybrać dla zdrowych zakupów?

Gdzie najlepiej zrobić duże zakupy, aby jakość nie kłóciła się z rozsądną ceną? Wbrew pozorom odpowiedź wcale nie musi być oczywista. Różne sklepy oferują odmienne możliwości – i warto je wykorzystać, zamiast trzymać się jednego miejsca z przyzwyczajenia. Często to detale robią różnicę.

  • tradycyjne targowiska i bazary, gdzie znajdziesz świeże, często sezonowe warzywa oraz owoce,
  • sklepy ekologiczne ze zdrową żywnością (tu masz pewność co do pochodzenia i składu produktów),
  • supermarkety z szerokim wyborem i promocjami, gdzie można ekonomicznie zrobić zakupy na cały tydzień,
  • lokalne sklepy osiedlowe, zwłaszcza gdy zależy Ci na wsparciu lokalnych dostawców i szybkim uzupełnianiu zapasów.

Każde miejsce ma swoje plusy i minusy. Targ bywa nieco droższy, ale jakość i świeżość biją na głowę supermarketowe standardy. Jeśli wiesz, czego szukasz, możesz skorzystać z oferty sklepu eko – szczególnie gdy szukasz produktów bio, zdrowych zamienników cukru czy mniej przetworzonych składników (znajdziesz przykład tutaj: zdrowe zamienniki cukru). Warto to przemyśleć, zwłaszcza gdy zależy Ci na prawdziwym smaku i wartości odżywczej, a nie kolorowych etykietach.

Nie zapominaj o tym, by zawsze sprawdzić daty ważności i składy kupowanych produktów – szczególnie w dużych dyskontach, gdzie półki uginają się od „zdrowo wyglądających” przekąsek. Ciekawą opcją jest łączenie różnych źródeł – na bazarku kup warzywa, a resztę zaplanuj w markecie czy sklepie ekologicznym.

Czy warto korzystać z dostaw zakupów do domu?

A co, jeśli powiem Ci, że zakupy online mogą być naprawdę… zdrowe? Nie tylko wygodne, ale – jak pokazują badania – osoby, które wybierają zakupy przez internet, rzadziej decydują się na impulsywne zakupy i częściej lądują w ich koszyku świeże warzywa, owoce czy pełnowartościowe składniki. To naprawdę działa! Jest szansa, że nie wrzucisz do wirtualnego koszyka czegoś, co przypadkiem zauważyłeś przy kasie.

  • wygoda – zamawiasz kiedy chcesz, a towar przyjeżdża pod drzwi,
  • mniej pokus, bo nie chodzisz między alejkami wypchanymi wysokoprzetworzoną żywnością,
  • możliwość dokładnego porównywania cen i promocji,
  • łatwiej zaplanować tygodniowy jadłospis i wprowadzić zdrowe zmiany do diety.

Z drugiej strony, zamawiając zakupy na cały tydzień przez internet, masz chwilę na zastanowienie się, czy wszystkie produkty są naprawdę niezbędne. Możesz spokojnie przeanalizować, czy koszyk spełnia zasady zdrowego odżywiania i naprawdę potrzebujesz tych kolejnych chipsów czy czekolady. Oczywiście, ważne jest, by wybrać sklepy z zaufanymi dostawcami i dobrymi warunkami transportu świeżych produktów – zwłaszcza, jeśli mają one dostarczyć warzywa, owoce bądź chłodzone produkty.

Zaskoczyło mnie, jak proste to było – pierwsza dostawa z supermarketu sprawiła, że planowanie domowych posiłków nabrało sensu, a przygotowanie gotowych dań stało się przyjemnością, a nie koniecznością. Zastanawiasz się, czy to ma sens? Bez dwóch zdań – jeśli chcesz ograniczyć impulsywne zakupy i faktycznie zadbać o to, co ląduje na Twoim stole, spróbuj zamówić niezbędne zakupy online, zwłaszcza gdy czasu w tygodniu wiecznie za mało.

Nie zapomnij tylko od czasu do czasu odwiedzić lokalnego targu – nic tak nie inspiruje do zdrowego gotowania, jak widok świeżych, sezonowych produktów. Wyszło na to, że to połączenie różnych form zakupów jest najbardziej rozsądne, by wprowadzić trwałe, zdrowe nawyki nie tylko do jadłospisu, ale i całego stylu życia.

Przykładowy jadłospis na cały tydzień

Planowanie zdrowych posiłków wcale nie jest nudnym obowiązkiem. Przeciwnie – to szansa, by zadbać o komfort, zdrowie i różnorodność na kuchennym stole przez cały tydzień. Czy zastanawiałeś się kiedyś, jak bardzo gotowy jadłospis potrafi ułatwić codzienność? No właśnie! Dobrze zbilansowana dieta na cały tydzień pozwoli Ci nie tylko zaoszczędzić czas, ale i konsekwentnie dbać o zdrowe nawyki każdego dnia.

Poniżej znajdziesz praktyczne wskazówki, jak może wyglądać tygodniowy jadłospis w praktyce – od śniadań, przez obiady aż po kolacje i przekąski. Wszystko sprawdzone i, co najważniejsze, naprawdę smaczne!

Przykładowe przepisy na zdrowe śniadania

Poranne posiłki lubią pokusę szybkich rozwiązań. Jednak czy owszem, rzeczywiście są one zawsze zdrowe? Dobrze rozpoczęty dzień to podstawa. Odpowiednio dobrane menu na cały tydzień powinno uwzględniać posiłki, które dadzą energię i wprowadzą w dobry nastrój już od rana.

  • owsianka z owocami sezonowymi i orzechami,
  • pełnoziarnisty chleb z pastą z awokado i rzodkiewką,
  • jogurt naturalny z domową granolą i malinami.

Jeśli masz więcej czasu – może jajecznica ze szczypiorkiem i pomidorem na pełnoziarnistym toście? Pamiętaj, że owszem, nie każdy poranek daje przestrzeń na ucztę. Ale nawet szybkie drugie śniadanie możesz zaplanować z głową: jogurt naturalny z łyżką płatków owsianych zawsze się sprawdzi. Owsiana baza to świetna opcja: możesz mieszać owsianą owsiankę z bananem, gruszką czy truskawkami w zależności od sezonu.

Jak dieta na cały tydzień wygląda w praktyce? Oto przykładowy jadłospis śniadaniowy:

  • poniedziałek: owsianka z malinami i orzechami włoskimi,
  • wtorek: pełnoziarniste pieczywo z twarożkiem i szczypiorkiem,
  • środa: jogurt naturalny, garść jagód i płatki orkiszowe,
  • czwartek: omlet z szpinakiem i pomidorami,
  • piątek: owsiane placuszki z jabłkiem i cynamonem,
  • sobota: pełnoziarnisty chleb z pastą z makreli,
  • niedziela: sałatka z jajkiem, rukolą i pomidorkami koktajlowymi.

Zaskoczyło mnie, jak proste to było – przygotowywać posiłki kilka dni z wyprzedzeniem!

Co zjeść na obiad i kolację?

Tutaj rozgrywa się prawdziwy taniec smaków! Dobrze skomponowany jadłospis na tydzień to klucz do sycących i wartościowych posiłków. Obiad to niekoniecznie zawsze schabowy i ziemniaki. A kolacja? Też zasługuje na uwagę – nie traktuj jej po macoszemu!

Propozycje zdrowych dań na każdy dzień mogłyby wyglądać tak:

  • pełnoziarnisty makaron z sosem pomidorowym i grillowanym kurczakiem,
  • sałatka z kaszą, burakiem, fetą i prażonymi pestkami,
  • brązowy ryż z duszonymi warzywami i filetami z łososia,
  • pieczony kurczak w marynacie z ziołami,
  • pełnoziarnisty wrap z tuńczykiem, ogórkiem i rukolą,
  • leczo z cukinią i papryką na kaszy,
  • domowa pizza na pełnoziarnistym spodzie z warzywami.

Kto powiedział, że tygodniowe menu nie może być urozmaicone? Sam często miksuję typowe obiady i lekkie kolacje – na przykład, wieczorem serwuję łososia pieczonego z warzywami albo sałatkę z makaronem ryżowym, szczypiorkiem i pieczonym kurczakiem. Dobrze dobrany tygodniowy jadłospis sprawia, że nie odczuwasz monotonii, a uczucie sytości towarzyszy Ci aż do rana. Pomyśl – każda kolacja może być inna, ale zawsze zdrowa!

Nie zapominaj, że zdrowe tłuszcze są niezbędne w codziennej diecie. Zajrzyj do produktów takich jak oliwa z oliwek czy tłuszcze nienasycone, które znajdziesz tutaj. To naprawdę działa – już po kilku tygodniach regularnego planowania posiłków w ciągu dnia zauważysz różnicę.

Zdrowe przekąski i desery – jakie wybrać?

A co z przekąskami? Dręczy Cię głód między posiłkami? Tu z pomocą przychodzi jadłospis na cały tydzień, który przewiduje wszystkie momenty „na coś małego”. Stawiam na prostotę i sezonowość: świeże owoce, orzechy, pełnoziarniste chipsy z piekarnika.

Ulubione przekąski? Proszę bardzo:

  • garść migdałów lub pestek dyni,
  • marchewka pokrojona w słupki,
  • jogurt z owocowym musem lub domowy deser na bazie kaszy jaglanej.

Zdrowa dieta na tydzień nie istnieje bez sprawdzonego deseru. Ja polecam pieczone jabłko z cynamonem, owocowe smoothie lub pudding chia na jogurcie naturalnym. I wiesz co? Przekąska też liczy się do bilansu!

Odpowiednio zbilansowane posiłki na cały tydzień to nie tylko smaczny, ale i praktyczny sposób na realizację zdrowych celów. Jeśli boisz się monotonii, zastanów się, czy nie warto przygotować menu na cały tydzień z wykorzystaniem różnych składników – ryż, kasza, makaron, kurczak, łosoś. To szansa, by dieta na cały tydzień naprawdę była różnorodna.

Zastanawiasz się, czy to ma sens? Ja już wiem, że tak! Tygodniowy jadłospis, w którym znajdziesz miejsce na każdą przekąskę, obiad i kolację, i codziennie inne smaki, potrafi odmienić nawyki i ułatwić życie. Spróbuj – efekty mogą Cię zaskoczyć.

Jak utrzymać zdrowe nawyki zakupowe?

Jak utrzymać zdrowe nawyki zakupowe?

Wypracowanie zdrowych nawyków zakupowych naprawdę potrafi odmienić codzienność – jestem tego żywym przykładem. Ale czy utrzymanie ich przez 7 dni w tygodniu to bułka z masłem? Bywa różnie! Każdy z nas czasem staje przed dylematem, czy lepiej sięgnąć po fast food, czy jednak zjeść domowy, smaczny posiłek z przygotowanych wcześniej składników, uwzględniając swoje zapotrzebowanie kaloryczne i plan posiłków na kilka dni. Na szczęście planowanie to nie tylko oszczędności czasu – to konkretny krok w stronę zdrowszego stylu życia.

Budowanie zdrowych nawyków zakupowych ma ogromny sens, szczególnie gdy dietetyk podpowiada, jak zbilansować tygodniową dietę odchudzającą pod kątem naszych celów i preferencji smakowych. Zastanawiasz się, czy to ma sens? Widziałem, jak moi bliscy, zaczynając od prostego planu wraz z listą zakupów i szczegółowym jadłospisem, zmieniali swoje menu i wprowadzali zdrowe produkty do swojej rutyny.

Jak urozmaicić dietę, nie odchodząc od zdrowych zakupów?

Różnorodność w diecie – to nie jest luksus, na który stać tylko szefów kuchni! Naprawdę możesz jeść kolorowo, zdrowo i jednocześnie nie rezygnować z planowania zakupów na 7 dni. Zaskoczyło mnie, jak proste to było, gdy zacząłem regularnie sięgać po nowe produkty sezonowe czy zmieniać bazę posiłków. Dietę można zbilansować nawet wtedy, gdy masz swoje ulubione smaki – ważne, by urozmaicać składniki i korzystać z szerokiej gamy produktów.

W praktyce wygląda to np. tak:

  • zamień ziemniaki na pełnoziarnisty makaron lub kaszę,
  • dodaj do obiadu łosoś albo tuńczyk (świetne źródło białka i kwasów omega-3),
  • zapewnij sobie drugie śniadanie na bazie jogurtu naturalnego, płatków owsianych lub świeżych owoców.

To działa! Odkryj prostotę dań jednogarnkowych – dorzuć pełnoziarnisty makaron, warzywa, kurczak, łosoś czy tuńczyk i gotowe. Możesz wprowadzić urozmaicenie także przez takie detale, jak zmiana rodzaju kaszy czy wybór innego strączka do sałatki. Kasza jaglana, brązowy ryż, a może pełnoziarnisty makaron – masz naprawdę wiele opcji!

Nie zapomnij o przekąskach. Nagle zachce Ci się czegoś między posiłkami? Zawsze miej w zanadrzu wartościowe przekąski, jak orzechy, jogurt, warzywa krojone w słupki, a nawet domowa owsiana przekąska. Szukasz inspiracji i zastanawiasz się, co zamiast mięsa warto wrzucić do swojego codziennego menu? Możliwości masz całe mnóstwo.

Jak radzić sobie z pokusami podczas zakupów?

A co, jeśli powiem Ci, że najtrudniejsze bywa pierwsze 7 dni konsekwentnych wyborów w sklepie? Pokusy na każdym kroku: słodkie bułki, kolorowe napoje, szybkie przekąski… Jak się przed tym bronić, by nie poddać się impulsywnym decyzjom, których potem łatwo żałować?

Przede wszystkim – lista! To nie żart. Lista zakupowa zadziała jak mapka w labiryncie – przeprowadzi Cię przez sklep, pomaga unikać niepotrzebnych pokus i koncentruje na zdrowych wyborach związanych z Twoją dietą redukcyjną czy konkretną tygodniową dietą odchudzającą.

Po drugie: nie rób zakupów głodny. Gdy czujesz głód, racjonalne decyzje ustępują miejsca zachciankom – wiem to z własnego doświadczenia. Lepiej sprawdzić się w sklepie na pełnym żołądku, by spokojnie przejść przez każdą alejkę.

I jeszcze jedno, często pomijane: mądre planowanie posiłków na kilka dni i przygotowywanie prostych, zdrowych dań na bazie produktów takich jak kurczak, łosoś czy warzywa sezonowe to nie tylko sposób na zdrowie, ale… oszczędności! Propozycja? Przygotuj większą porcję dania jednogarnkowego – np. makaron z warzywami, łososiem lub tuńczykiem – schowaj porcje do lodówki i korzystaj z nich kilka dni. To właśnie wtedy wychodzi na jaw, ile czasu na gotowanie udało się zaoszczędzić.

Pamiętaj, że zdrowe zakupy to nie wyrzeczenie, a inwestycja w lepszy styl życia – pomaga unikać chorób przewlekłych i trzymać się regularnego planu posiłków. Nie musisz być dietetykiem, by stworzyć zdrową rutynę. Z czasem to stanie się nawykiem – a wtedy podejmowanie mądrych decyzji podczas zakupów będzie dla Ciebie czymś naturalnym jak 7 dni tygodnia!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *